मृत्यु छ आँखैभरी !

नयाँ दिल्ली, २३ साउन । ‘मेरा क्या होगा डाक्टर’साप ?’
‘आप भी डक्टर हो, सब पता है ना ।
भगवान्का दुआ करो, उपरवालेका भरोसा करो ।’
दिल्लीस्थित राजीव गान्धी क्यान्सर अस्पतालको एउटा कुनोमा क्लान्त मुद्रामा बसेका छन्- डा. चित्रप्रसाद शर्मा वाग्ले । आफ्नो स्वास्थ्य स्थितिको पछिल्लो रिपोर्टबारे डाक्टरको ‘आश्वासन’  उनले भर्खरै सुनेका छन् । साथमा श्रीमान्को हात छोएर बसिरहेकी श्रीमती पूजा पराजुलीका आँखामा आँसु टिलपिल देखिन्छ । यही अस्पतालमा झन्डै ५० नेपाली बिरामीहरू क्यान्सर रोगको  उपचारमा अहिले पनि भेटिन्छन् जसलाई छेवैमा आउने डाक्टरले आश्वासन र भरोसा दिइरहेका हुन्छन्, ‘चिन्ता मत करो, सब ठीक हो जाएगा ।’

दुर्भाग्य भनौं- डाचित्रले यति आश्वासन पनि पाउँदैनन् । किनभने अस्पतालको डाक्टरलाई राम्ररी थाहा छ, सामुको यो बिरामी आफैंमा डाक्टर हो । उसलाई ढाँट्नुको कुनै अर्थ छैन । रुपन्देही  जिल्लाको परुवा गाविसमा हुर्के-बढेका चित्रप्रसाद यतिखेर नेपाली समाजमा अलग चिनारीको नाम बनेका छन् । चित्रप्रसाद परुवाको साधारण सरकारी स्कुलबाट उठे, उनी काठमाडौं हुँदै  रुसको उज्वेकिस्तान पुगे । र, त्यहाँबाट पाएको एमडी -जनरल फिजिसियन) योग्यता बोकेर कुनै मध्यसहरमा होइन, अर्घाखाँची गाउँमा सेवाका निम्ति पुगे । २०५७ मा मेडिकल अफिसर बनेर  अर्घाखाँची जिल्ला अस्पतालमा पुगेका चित्रप्रसादले त्यो भेगमा आफ्नो काम देखाए, नाम बनाए र नेपाल सरकारबाट समेत दुई वर्षअघि ‘देशभरकै सर्वोकृत्ष्ट चिकित्सक’को सम्मान पाए ।  उनले अर्घाखाँची सरकारी अस्पताललाई १५ बाट ३२ बेडमा विस्तार गरे । २४ घन्टै उपचार सेवा, आपत्कालीन रक्त व्यवस्था, प्रसूति तथा शल्यक्रिया सेवा आदिको विस्तार गरे । यसको  सम्मान जनता र राज्य तहबाट एकैसाथ भयो ।

तर ‘सबैका सधैं दिन उस्तै रहँदैनन्’ भनेझैं भयो । अर्को एउटा अवसर पाएर विश्व स्वास्थ्य संगठनको छात्रवृत्तिमा एमपीएच -मास्टर इन पब्लिक हेल्थ) पढ्न बैंकक पुगेको डेढ महिनामै  चित्रप्रसाद संसारमै ‘दुर्लभ र महँगो रोग’ लिएर नेपाल फिरे । ‘एक लाखमा एकजना’लाई हुने एपेन्डिक्सको क्यान्सर -एडेनो कार्सिनोमा अफ एपेन्डिक्स) उनको कलेजोसम्म फैलिसकेको रहेछ ।  थाइल्यान्डको चुलालंकन युनिभर्सिटीमा मेडिकल रिसर्चसम्बन्धी काम गरिरहेका बेला अचानक पाखुरा दु:खेर परीक्षण गर्ने क्रममा क्यान्सरको आशंका सुरु भएको थियो । स्वास्थ्य संगठनको  छात्रवृत्ति भए पनि स्वास्थ्य बिमाको व्यवस्था नभएकाले बैंककमा उपचार गर्न नसकेर -नपाएर) चित्रप्रसाद फेरि झोलीतुम्बा बोक्दै नेपाल फिरेका थिए ।

यसरी २०१२ को जुलाई महिनादेखि चित्रप्रसाद दिल्लीको रोहिणीबासी भएका छन् । राजीव गान्धी क्यान्सर अस्पतालसँगै लिइएको फ्ल्याटमा उनी भेटिन्छन्, अस्पताल वरपर भेटिन्छन् । दुई  सातामा एकपटक दिइने ‘किमो’का समयमा भने उनी अस्पतालको बेडमै भेटिन्छन् । अरू बेला भने पेटबाट आन्द्रा झिकेर बाहिर ‘कोलोस्टमी ब्याग’मा राखिएको अवस्थामा श्रीमती पूजालाई  साथ लिएर उनी यताउता गरिरहेका भेटिन्छन् ।

चित्रप्रसादका लागि यो एक वर्षको अस्पताल जीवन कुनै पाँचवटा विषयमा ‘डक्ररेट’ गरेजत्तिकै भएको छ । यही अस्पताल छँदै उनले लेख्न थालेको डायरीमा यहाँका कथाव्यथाहरू समेटिने  क्रम अझै जारी छ । श्रीमतीलाई पाठेघरमा क्यान्सर लागेपछि बूढाले गाउँमा अर्कैर् बिहे गरेर बसेको एउटा कथा । एक्लै रेलको लामो बाटोबाट गोरखपुर हुँदै अस्पताल आएर ‘किमो’ लिने अनि  रेलकै बाटोबाट गाउँ फिर्ने श्रीमतीको अर्को कथा । अथवा यस्तैयस्तै कथाहरू ।

गएको सोमबार मात्रै काठमाडौं घर भएकी ७ बर्षिया बच्ची सुरुचि श्रेष्ठको यही अस्पतालमा देहान्त भयो । ब्रेन-ट्युमरका कारण ९ महिनादेखि अस्पताल राखिएकी यिनै बच्चीको शव नेपाल  लैजान सरसहयोग जुटाउने र साथीभाइलाई खबर गर्ने भरथेगमा पनि व्यस्त थिए चित्रप्रसाद ।

चित्रप्रसादलाई यतिखेर जीवनमा अरू कुराको पछुतो छैन । सदावहार जीवनबारेको पोहोर-परारसम्म रहेको अनाहकको भ्रम पनि अब टाँसिएको छैन । ‘एउटै कुरा भाइ, मलाई सधैंभर ढाँट्न  सिकाइयो । मेरो पढाइ, मेरो योग्यता र मेरो सिकाइमा पनि ढाँट्नुलाई उत्तम कलाका रूपमा सिकाइयो,’ उनी भन्दै थिए, ‘मैले सयौंलाई ढाँटें । नपढेका बाआमाहरूलाई ढाँटें, पहिलोपटक  अस्पताल आएका अशक्त र दु:खियाहरूलाई ढाँटें । उनीहरूलाई लागेका गम्भीर रोगका बारे कहिल्यै थाहा दिइनँ । निको भइहाल्छ, चिन्ता नलिनोस् भन्दै ढाँटिरहें । यो कुराको मलाई पाप  नलागोस् ।’ तर एउटा नियति अथवा दुर्भाग्य के भइदियो भने अहिले आफूलाई परेपछि मात्रै यो ढाँट्नुको अर्थ चित्रप्रसादले राम्ररी पाएका छन् । उनी आफैं डाक्टर भएका कारण उनलाई  कसैले ढाँट्न सक्दैन । ‘सायद मैले भोग्नुपर्ने पाप यही होला कि म ढाँटिन सक्दिनँ । त्यहीकारण म दिनहुँ मेरा आँखैसामु मृत्यु नाचिरहेको देख्दै छु,’ उनले भने ।

१८ चरणमा ‘किमो’ दिइसकेको र ६० लाख रुपैयाँभन्दा बढी खर्च भइसकेको अवस्थामा अस्पतालले यसै साता उनलाई एउटा ‘प्रेस-नोट’ थमाएको छ । यो नोटमा उनलाई थप उपचारका  लागि अमेरिका वा क्यानडा जान सिफारिस गरिएको छ । त्यो पनि ढुक्कसँग स्वास्थ्य उपचारका निम्ति होइन, अरू औषधि ‘परीक्षण’का निम्ति । यसका लागि चित्रप्रसादसँग बाँकी रहेको वा  उनको खलककै सम्पत्तिले पनि धान्न सक्ने देखिन्न ।

‘अब गर्ने ‘ट्रायल’ औषधिका लागि १६ लाख रुपैयाँ प्रतिमहिना लाग्ने भनिएको छ,’ चित्रप्रसाद भन्छन्, ‘राज्यले साथ/सहयोग दियो भने ठीकै हो । अन्यथा मसँग यत्रो रकम खर्चेर उपचार गर्ने  सामथ्र्य छैन ।’ उनले दिल्लीबाट नेपाल फर्केपछि आफूले काम गरेको ठाउँमा सहयोग माग्ने विचार गरेका छन् । संयोगले यसै साता आफ्नी आमालाई लिएर उपचारमा आएका मुख्य सचिव  लीलामणि पौड्यालसँग पनि उनको भेट भयो । पौडेलले ‘उपचारमा केही गर्न सकिन्छ कि भनेर म सरकारको ध्यानाकर्षण गर्नेछु’ भनेका छन् । पूर्ववर्ती बाबुराम सरकारले उनको सबै उपचार  खर्च बेहोर्ने घोषणा गरेको थियो, जो हावामा उडेर गयो ।

२ छोरी र एक छोराका ४४ वर्षिय पिता चित्रको धेरै सम्पत्ति र फार्मेसी बिक्री भइसकेको छ । अबको चरणमा उनी ऋणमा लिइएको धापासीको घर बेचेर सबै कुराबाट मुक्त हुँदै छन् । ‘ मलाई के थाहा छ भने म अब केही महिना वा वर्षभित्रमा मर्दै छु । मलाई अरू कुराको अब चिन्ता छैन । म ‘नरहेपछि’ मेरा ससाना छोराछोरी र श्रीमतीको जीवन कस्तो होला ? यो सम्झेर  म एकान्तमा रुन्छु,’ उनले भने ।

उनको डायरीको पन्नामा एक ठाउँ लेखिएको छ, ‘मेरो कोठाको पंखा घुमिरहेको छ । पुरानो हुँदै गएजस्तो छ, यो अलिक सुस्त चलिरहेको छ । कुन दिन यो पंखा यति घुम्न पनि बन्द हुने हो ला, मेरो जीवन पनि यस्तै नै हो । अहिले अलिक सुस्त बनेको छ, जेनतेन चलिरहेको पंखाजस्तै ।’

फेरि कुरा गरौं जीवनकै । ‘एक बारको जुनीमा चित्रप्रसाद शर्मा वाग्ले नामको व्यक्तिलाई ‘डाक्टर’ बनेर के फाइदा भयो ?’ प्रश्न गरें । ‘मैले गाउँमा प्रशस्त सम्मान र माया पाएँ । तर, आफैं  डाक्टर भएर पनि म बेलैमा आफ्नो रोगको डाइग्नोसिस गर्नमा चुकें,’ उनले भने, ‘यही दु:ख लाग्छ ।’

यसरी पश्चात्ताप र आँसुका कुरा जति गर्‍यो, त्यति घाउ बल्भिmने स्थिति सामुमा थियो । फेरि उनले लेखेको डायरीको अर्को पाना पल्टियो । यहाँ उनले हुर्कंदै गरेका साना छोरीहरूलाई सम्बो धन गरेर अन्तिम इच्छाजस्तो पत्र लेखेका रहेछन् । उनले त्यसमा छोरीहरूलाई ‘डाक्टर इन्जिनियर जे पनि तिमीहरूको इच्छा तर मेरो इच्छा सुन्छौ भने तिमीहरू शिक्षक बनेर गाउँ गइदिए  हुन्थ्यो’ भनेर लेखेका छन् । जीवनमा दम्भ, घमण्ड नगर्नु भन्दै उनले छोरीहरूले गाउँमा काम गरिदिए आफू खुसी हुने भन्दै यसलाई आफ्नो ‘अन्तिम इच्छा’ जस्तै ठान्न लेखेको पढेर सुनाए ।

यो डायरीको पाना नसिद्धिँदै सामु बसेका चित्रप्रसाद पसिनाले निथ्रुक्कै भिजेका थिए । यति धेरै आत्मबल भएको पुरुष आँखै सामुमा भक्कानिएको मैले हेर्न सकिनँ । फेरि भेट होला-नहोला, मन  थामेरै म बाहिर निस्किएँ ।
-कान्तिपुरबाट