लामो समय देखी छुट्टा छुट्टै नेपाली मगर संघ युएई र मगर संघ युएईको नामवाट आ-आफ्नो गतिविधि संचालन गर्दै आइरहेका युएईका दुई वटा मगर संघहरु विच गत अप्रिल ४ मा एकता भयो । एकता पछिको पहिलो कार्यक्रम २५५८ औ वुद्द जयन्तीको कार्यक्रम संपन्न हुनुभन्दा पहिला अतिथिको विषयलाई लिएर हस्तवहादुर दर्लामी मगरजिको अध्यक्षता रहेको नेपाल मगर संघ युएईका कार्यवाहक महासचिव रहेका शुशी पुलामी घर्तिमगरलाई साधारण सदस्य नै नरहने गरी पदवाट निस्कान गरीसके पछी त्यस निस्कासनको वैधानिकता माथि प्रश्न उठाउँदै असन्तुष्ट मगरहरुको गत १८ मे मा विशेष भेला सम्पन्न भयो । उक्त भेलाले सहमतिको जगमा वनेको हस्त बहादुर दर्लामी मगरको अध्यक्षतामा रहेको नेपाल मगर संघ युएई सहमति तोडिदा स्वतः विघटन भएको ठहर गर्दै नयाँ कार्य समितिको चयन गरयो । यसै सेरोफेरोमा रहेर ग्वामे काइके मगरले नेपाल मगर संघका वर्तमान अध्यक्ष शुशी पुलामी घर्तिमगरसंग लिएको अन्तर्वार्ता :
अध्यक्ष ज्यू यहाँलाई कार्यक्रममा स्वागत छ ।
धन्यवाद !
कुराकानी सुरु गरौँ, नेपाल मगर संघ केन्द्रीय समिति युएईको अध्यक्ष पदमा सर्वसहमत रुपमा चयन हुनु भएकोमा यहाँलाई वधाई तथा शुभकामना ! अहिले नेपाल मगर संघ युएईले के गर्दै छ ?
नेपाल मगर संघ युएईले भरखरै १८ मे मा विशेष भेला सम्पन्न गर्यो । उक्त विशेष भेलामा समायोजन पुर्व राष्ट्रिय पहिचान बोकेको नेपाली मगर संघ युएई र राष्ट्रियताको सवालमा शरणार्थीको अवस्थामा रहेको मगर संघ युएईको सम्मानजनक समायोजन गर्दै सहमतिको जगमा वनेको नेपाल मगर संघ केन्द्रीय समिति युएईको मूल नेतृत्व तहवाटै सहमती तोडीएकोले सहमति तोड्ने हस्त बहादुर दर्लामी मगर अध्यक्ष रहेको त्यो कार्य समिति स्वत: विघटन भएको थियो । भेलाले उक्त कार्य समिति विघटन भएको औपचारिक निर्णय गर्दै मेरो नेतृत्वमा २१ सदस्यीय नयाँ कार्य समिति चयन गरेको छ । अव यसै संघ मार्फत हामि मगर जातीय भाषा,धर्म,संस्कृति,लिपि र कलाको सम्रक्षण र संवर्द्धन,सामाजिक रुपान्तरण राजनैतिक हक अधिकारको प्रशिक्षण,विभिन्न सचेतना कार्यक्रम एवं संघका गतिविधि ल्याउने तैयारीमा जुटेका छौ ।
उसो भए अहिले युएईमा नेपाल मगर संघ युएई नामका २ वटा मगर जातीय संगठन छन् हो ?
होइन । युएईमा नेपाल मगर संघ युएई नामको मगर जातीय संगठन १ मात्रै छ त्यसको नेतृत्व म शुशी पुलामीले गरेको छु ।
हस्तवहादुर जीले नेतृत्व गर्नु भएको नेपाल मगर संघले तपाईंलाई कारवाही गरेर साधारण सदस्य नै नरहने गरी निलम्वन गरयो भन्ने कुरा छ नि, हो ?
कार्वाही केलाई भन्नु हुन्छ तपाईंले ? यसको पनि विधि र प्रकृयाहरु हुन्छन् । मलाई संस्थागत रुपमा कारवाही गरिएको भन्ने कुरा त मलाई थाहा छैन तर संघलाई गोजीमा राख्न खोज्ने कतिपय व्यक्तिले त्यो सुश्साहस गरेका अवस्य हुन् । तपाईं आफै भन्नुस, ४५ सदसीय भएको जम्वो संघमा मलाई कारवाही गर्दा के कति जनाले निर्णय लिएका थिए ? के यो मगर संघ एकाध व्यक्तिहरुको पेवा हो ? यसवाट नै त्यसको वैधानिकताको प्रश्न उठ्दैन र ? यो कुरा मान्य हुने कुरै थिएन ।
भने पछी अर्को मगर संघ खोलियो भन्न खोजेको हो ?
अघि नै भनिसकेको छु । यो कसैको पेवा होइन, न यो सुसी पुलामीको न कसैको नै ।कसैले खोल्न चाहेर खोलिने र वन्द गर्न चाहेर वन्द गरिने पनि होइन । त्यसैले यो नयाँ खोलिएको संघ होइन, वरु कार्यसमिति मात्रै परिवर्तन गरिएको हो ।
तर कसैको आरोप छ, कि तपाईंहरुले पदको लागि मगर संघ फुटाउनु भएको हो । यसमा के भन्नु हुन्छ ?
तलव र भट्टा पाइने हो र पदको मोह गर्नलाई ? फेरी पनि भन्दै छु, मगर संघ फुटेको छैन । संघ एउटा मात्रै छ, त्यो हो नेपाल मगर संघ । कसैको इच्छाले यो टुट्ने फुट्ने होइन । तपाईं स्पष्ट हुनु होस् ।
हस्त बहादुर दर्लामी मगर अध्यक्ष रहेको नेपाल मगर संघ युएई पनि छ नि । होइन र...?
विघटन भएको केन्द्रीय समितिले अस्तित्वमा छु भन्नु आफैमा हास्यास्पद कुरो हो । नैतिक रुपमा पनि त्यो उचित देखिदैन । उहाँको पुरानो राष्ट्रियत पहिचान विहिन मगर संघ युएईलाई हाम्रो नेपाल मगर संघ युएईको राष्ट्रियताको जीवनबुटी खुवाएर अर्ताथ पुच्छर छोपेर राष्ट्रियताको बैतर्नी तर्न खोज्नु भएको हो भने पनि त्यो अर्कै कुरो भयो, यो उहाँहरुले पनि आफै वुझ्नु पर्छ यो आपतिजनक कुरो हो, किनभने दुई मगर संघ एक हुँदा नेपाल मगर संघ युएई नामको प्रस्ताव हामीले गरेका हौँ । कोहि कसै अमुख व्यक्ति वा सँस्थाको नामवाट यो नाममा दावा गर्न कुनै नैतिक हैसियत छैन ।
किन छैन ?
किनभने उहाँहरुलाई राष्ट्रियता जोडिएको नाम नै प्रिय छैन भन्ने उहाँहरुको इतिहासले प्रमाणित गरिसकेको छ । अर्को कुरा पहिला पनि नेपाली मगर संघ युएईवाट नेपाली शव्द हट्याउन नेपाल मगर संघ केन्द्रीय समितिको प्रवास कमिटीको प्रमुखको सल्लाहले संसारभरीका मगर जातीय संगठनको एक रुपताको लागी हटाएको भन्दै हुनुहुन्थ्यो । जुन तपाईं आफैलाई पनि थाहा भएको कुरा हो । अहिले पनि नेपाल मगर संघ युएई भन्दै तन्त्र मन्त्र गर्दै हिडे पनि, अन्तोत्वागोत्वा कि मलाई नै समर्थन गरेर नेपाल मगर संघ युएईमा आउनुहुन्छ, कित उहाँहरु मगर संघ युएई तर्फ नै फर्कन उहाँहरुलाई राम्रो हुन्छ ।
तपाइहरुले कसरी एकतर्फी रुपमा विशेष भेलाको आव्हान गर्न सक्नुहुन्छ ? भेलामा अर्को पक्षलाई किन बोलाउनु भएन ?
हेर्नुहोस् ! दुई मगर संघ एकीकरण विधान अनुसार त भएको होइन । जव दुवै मगर संघ एकीकरण भए तव दुवै मगर संघका विधानहरु स्वत: निलम्बन भएको अवस्था थियो । यो विशिष्ट अवस्थामा जे जे हुन्थ्यो इमान्दारीकासाथ सहमति अनुसारनै हुन पर्ने थियो । तर उहाँ हरुले इमान्दारीता देखाउनु भएन । उहाँहरु लामो समय देखि वाहुनवादी शासकहरुको गुलामी एवं सहकार्य र सहवासको कारण उहाँहरुमा मगर जातीय सोझोपन,इमान्दारिता पूर्ण रुपमा विकृत भै सकेको रहेछ अर्थात मरी सकेको रहेछ । स्वयम: जिम्वेवार पदमा रहनेहरुवाट नै स्याँठ एवं मुर्ख्याई देखाइयो र श्रष्टाहरुको अपमान गर्ने युएईको सवालमा आदिवासी जनजाति आन्दोलनको नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गरेको नेपाल आदिवासी जनजाति परिषदलाई नै मिनिमाईज गर्ने दूशाहस गर्न खोजियो, यो समग्र आदिवासी जनजाति एकताको सन्दर्भमा दर्भाग्यपूर्ण थियो । हामीले यस विषयमा उहाँहरुलाई निकै सम्झाउन बुझाउन खोज्यौ तर उहाँहरुले पटक्कै मान्नु भएन । यो अवस्थामा सहमतिको जगमा बनेको कार्यसमिति सहमति तोडीएपछी त्यो स्वत: विघटन हुन्थ्यो र विघटन भयो | अनि हामीले युएईमा रहेका सवै मगरहरुको विशेष भेलाको आव्हान गर्यौं । भेलामा लगभग १२ मगरात १८ मगरातका सचेत जातीय संगठनमा कृयाशील अधिकांस मगरहरुको प्रतिनिधित्व थियो । कोहि कुनै कारणवश भेलामा आउन सकेन, आएन भने हामीले भन्नु केही छैन । आफ्नो जातीय उत्थानको लागि आफै उठ्नु पर्छ । त्यसको लागि अरुले उठाइराख्नु आवस्यक पर्दैन । हामीले युएईको इतिहासमा १२ मगरात १८ मगरातको प्रतिनिधित्व हुने गरी उपाध्यक्ष चयन गरेका छौ भने डोल्पाका काइके भाषी मगरहरुको पनि भविष्यमा प्रतिनिधित्व गराउने लक्ष्य समेत राखेका छौ ।
अनि भेलाले तपाईलाई नै अध्यक्षमा किन आवस्यक देख्यो ?
मलाई लाग्छ हामि सामाजिक विभेदको विरुद्द सामाजिक संघ सँस्थामा लागेकाहरुको नै वैचारीक अवस्था अझ पनि लैङ्गिक विभेदवाट बाहिर आउन सकेको छैनौ । सम्भवत संसारभरी रहेका पुरुष समेत रहने कुनै पनि संघ सँस्थामा महिला प्रमुख भएको नेपाल मगर संघ युएईनै पहिलो हो । युएईको सवालमा भन्नु हुन्छ भने करिव एक दशक देखि हाम्रो मगर जातीय संगठनमा पुरुष मगरहरु नै अध्यक्ष रहदै आउनु भएको छ । कोहि कसैले पनि विवाद रहित किसिमवाट सवैलाई समेटेर संघमा लग्न सक्नु भएन ।
अनि तपाईले सक्नुहुन्छ त सवैलाई समेटेर लग्न ?
डिफेनेटली ! आइक्यान डु इट !! म अवस्य सक्छु, अहिलेको सन्दर्भमा यो विवाद मिलाउन सक्ने राम्रो समन्यकारी क्षमता भएको मगर लिडरको अभाव थियो । यसकालागी निविकल्प म नै सक्षम् छु | साथै अहिलेको सन्दर्भमा संघलाई ठिक दिशा दिएर हाँक्न सक्ने जोस, जाँगर. लगनशील, कर्त्व्यनिष्ट र इमान्दारीता भएको लिडर म पनि छु भन्ने म ठान्दछु । म एक अतिक्रियाशिल मगर हुँ । तर यसकोलागि तपाई पत्रकार, वुद्धिजीवी, समाजसेवी, राजनैतिककर्मी एवं चेतनशील मगरहरुको सहयोग र समर्थनको जरूरी छ । म एक्लैले गर्ने भन्ने कुरा होइन ।
तपाईले समय कसरी निकाल्नुहुन्छ ?
जहाँ इच्छा त्यहाँ उपाए । समय निकाल्नु पर्छ र निकाल्छु पनि ...! मलाई चिन्ने जो कोहिले पनि मेरो कामप्रतिको इमान्दारितामा विश्वाश गर्ने मैले पाएको छु ।
तपाईंको अध्यक्षतामा रहेको मगर संघको आगामी कार्यक्रमहरु के-के रहेका छन् ?
खासमा हामीले गर्ने भनेको पहिचानको कुराहरुलाई हामीले आफ्नो ठाउँवाट जोडदार रुपमा उठाउनु नै हो जुन हामीले गर्दै आइरहेको पनि हो । अन्य नियमित अवशरहरुमा हामीले विभिन्न कार्यक्रमहरु आयोजना गर्नु पर्ने हुन्छ । अर्को महत्वपुर्ण के हो भने हामीले अवको केहि समय पछि संघका सदस्यहरुलाई नेपालमा वोलिने ३ किसिमका मगर भाषाहरु जस्तै १८ मगरातमा वोलिने खाम, १२ मगरातमा वोलिने भाषा लगाएत तपाईहरुको क्षेत्र तिर वोलिने काइके मगर भाषा प्रशिक्षण अभियान चलाउने महत्वकांक्षा लिएका छौं । हामीसंग धेरै भाषा प्रशिक्षकहरु रहेको हुनाले हामीलाई त्यसको लागि समस्या छैन वरु तपाईहरुको क्षेत्र तिर डोल्पा शहरताराको कुरा गर्ने हो भने अलि गाह्रो पनि छ । किन भने त्यहाँ एक गाउँमा मात्रै यो भाषा वोल्ने गरिन्छ । तपाईं वोल्नु हुनु हुने रहेछ । हामीलाई तपाइको सहयोग पनि चाहिन्छ त्यसको लागी । यो लोपोन्मुख भएको भाषालाई हामीले वचाउनु पर्छ । कम्तिमा पनि एक वर्ष भित्रमा संघका सम्पूर्ण सदस्यहरुले यी तिनै भाषामा वुझ्न र फर्काउन सकुन । यो नै हाम्रो लागि महत्वको विषय हुने छ ।
अन्तर्वार्ताको लागी समय दिनु भएकोमा यहाँलाई धन्यवाद !
धन्यवाद तपाईंलाई पनि । विदाको दिनमा पनि यस्तो गर्मीमा यहाँसम्म आएर आफ्नो कुरा राख्ने मौका दिनु भयो ।
.jpg)
.jpg)
.jpg)
