म आपतकालिन रुपमा दुबइबाट २०१३ मे
महिना १४ तारिखको दिन नेपाल आएको थिएँ । आमा भिरबाट खस्नु भएको समाचार आयो घरवाट ।
उहाँको स्थिती खतरा थियो । तपाईंलाई थाहै छ त्यहाँ यातायातको सुबिधा छैन ।
बिरामीलाई बोकेरै अस्पातल पुर्याउनु पर्छ । तर यार्सागुम्बाको सिजनले गर्दा
उहाँलाई बोकेर ल्याउने मान्छेको अभाब भयो । त्यसैले म आँफै म आँफै गाउ पुग्नु
पर्ने भयो । गाउमा पुगेर अस्पातल पुर्याउदा उहाँको हालत निकै खराब भैसकेको थियो ।
घाऊ कुहिसकेको थियो । ३ दिन लगाएर रन्मामैकोट देखी सल्ले अस्पातल भर्ना बनाइयो ।
हिंड्न नसक्ने, दिसा पिसाबको निम्ती बोकेरै चर्पी पुर्याउनु पर्ने भएको हुनाले
उहाको सुसारे अनिबार्य रुपमा बस्नु पर्थ्यो । म एक्लै उहाको सुसारे बस्नु पर्ने
भयो । मेरो साथमा श्रीमती र ११ महिनाको छोरी थिई । उनैको जन्म दर्ता गर्नु थियो ।
जन्म दर्ता गराउनु पाउनु हरेक देशको नागरिकको नैसर्गिक अधिकारको कुरा हो भन्ने
कुरा त पत्रकार (सर)लाई पनि थाहै छ । फेरी जागिरको क्रममा सुबिधाको निम्ती छोरा
छोरीको विवरण बुझाउनु पर्ने भएको हुनाले पनि खलङगा आउँदा छोरीको जन्म दर्ता गरेर
जाउँ भन्ने लाग्यो अनी गाबिस कार्यालय पुगेँ । कार्यालय बन्द
थियो । त्यस्तै ५ दिन जती धाएँ । अन्तिमा दिनमा उहाँलाई कार्यालयमै भेटेँ । मैले
मेरो कामको बारेमा र म आउनुको कारण बताएं । उहाँले बेलुकी ४ बजे बोलाउनु भयो । म ३
बजेर ४५ मिनेट जाँदा कार्यालय पुगेँ । कार्यालय बन्द थियो । करिब ४:१० सम्म
प्रतिक्षा गरेँ तर उहाँ आउनु भएन । त्यो दिन बित्यो । अर्को बिहान १०:१५
मा फेरी गाबिस कार्यालय पुगेँ । कार्यालय बन्द थियो । उहाको फोनमा सम्पर्क गरेको
एक जना मैकोटको केटीले उठाउथ्यो । त्यसबाट थाहा पाइयो सचिबले पुरानो नम्बर बेचेका
थिए । अनी अर्को पटक ११:३० को हाराहारिमा फेरी कार्यालय पुगेँ तर अफिस कहिलै खुलेन
। अनी जिबिसमा सचिबहरुको संपर्क नम्बर हुन्छ भनेर जादै थिएँ, हुकामका
मान्छेहरुले सचिब ब्याङकमा छ भनेर भन्नु भयो । म बैंक गएँ । बैंकमा गएर मेरो
सम्पूर्ण हालत बताएं सचिबलाई । अनी त्यो कुरा सुनिरहेका एमाओबादी कार्यकर्ता
हुकामका रामेश जीले सचिबलाई पहिले जन्म दर्ता गरिदिनुस् । बैंकको काम भोली पनि
गर्न सकिन्छ भनेर उहालाई पठाउनु भयो । आज्ञाकारी बालकले झै उहाँ खुरुखुरु कार्यालय
तिर लाग्नु भयो । तर कार्यालय गए पछी उहाँले निउ खोज्नु भयो । कुर्ची समाएर समेट
हान्न लाग्नु भयो अनी हिन्दी भाषा प्रयोग गरेर मेरो दिदी-बहिनीसँग जोडेर गाली
गरिरहनु भएको थियो । सम्पर्कको लागि उहाको फोन नम्मर मागेको ५०० दिनुस मेरो सिम
लिएर जानुस । सिम लगे पछी मेरो फोन नम्मर पत्ता लागिहाल्छ भन्नु हुन्छ । मसंग भएको
रेकर्डरमा मैले त्यो सब अडियो रेकर्ड गर्न थालेँ । मैले पनि अपशब्द प्रयोग गर्न
सक्थें आबेशमा तर रेकर्ड गरिएको हुनाले मैले अन्य शब्द प्रयोग गर्ने कुरा पनि भएन
। पछी त्यो उहाँले थाहा पाउनु भयो र अलि सम्हालेर कानुनको किताब पल्टाउदै संयमताले
बोल्न थाल्नु भयो । थाहा पाउनु भन्दा हाम्रो कुराकानि यस्तो थियो । मैले भनें, तपाईले मेरो काम गरिदिनु
पर्छ । यो मेरो अधिकारको कुरा हो भनेर भन्दा म तिम्रो नोकर हुँ ? तिमीले जे भन्यो
त्यो गर्नलाई ? भनेर प्रश्न बर्षाउन थालनु भयो । अनी मैले भनेँ "हो यो देशको
प्रधान मन्त्री पनि जनाताको नोकर हो" अनी उहाँले भन्नु भयो त्यसो भए जानुस्
काठमाडौं प्रधानमन्त्रिलाई भेट्न उहाले गरिदिनु हुन्छ । या जानुस् सिडियो कार्यालय, एलडियो कार्यालय
या जिबिसमा जानुस् । जहाँ मन लाग्छ जानुस् । मेरो बिरुद्दमा कागज लेखाउनुस् ।
सबैलाई त मैले चिनेको छैन होला । सबै त आफ्नो मान्छे नहोलान । यो भने पछी मैले
माथि रिपोर्ट लेखाउन पनि मन लागेन । किन भने चिन्तामनि दाहाल सरसँग सचिबलाई सिसिर
गेस्ट हाउसमा नास्ता गरिरहेको अवस्थामा भेटेको थिएँ । अब मलाई लाग्यो, जनताको आफ्नो
भन्नु अब केही बाकी रहेन । तर पनि मैले हार मानिन् । सचिबले छोरीको जन्म दर्ता
नगर्नूको कारण मेरो श्रीमतिको नागरिकता नभएको हुनाले हो । नागरिकता बिना जन्म
दर्ता बनाउन नसकिने जिकिर गर्नु भयो तर यथार्थमा भित्रि कुरा अर्कै थियो । मैले
आमाको नागरिकता नभएको अवस्थामा पनि बन्छ भन्ने प्रमाण सचिब आँफैले दर्ता गरेको
प्रमाणपत्रको फोटोकपी पनि तयार गरेको थिएँ । मेरो भनाइ यती मात्रै हो कि, खास अरुको बन्न
सक्ने मेरो अवस्थामा किन बन्न नसक्ने ? मैले अन्य साथीहरु मार्फत कुरा
बुझ्दै गरेँ । एक पटक त मेरो देरामै आएर मेरो घरबेटी सँग मेरो बिरुद्दमा निकै
पेचिलो तरिकाले कुरा गरेको थियो । मेरो श्रीमती त्यही थियो । सचिबले मेरो
श्रीमतिलाई चिन्दैनथे । त्यस पछी अब कुरा नमिल्ने स्थिती बुझे पछी मैले पनि
राजनीतिक दलहरुको साहारा लिन बिबस भएँ । एमाओबादी देखी नेकपा-मओबादीसम्मलाई यो
कुरा भनेँ । सबैले आआफ्नो ठाउबाट सहयोग गर्नु त भयो तर मेरो प्रश्नको जवाफ पाउन
सकिन । किन अरुको मामिलामा दर्ता हुन सक्ने तर मेरो ममिलामा हुन नसक्ने ? यही प्रश्नले मैले
अखिल नेपाल बिद्यार्थी युनियनका केन्द्रिय सदस्य नरेन्द्र बिकलाई भनेँ । उहाँ र
मसंगै कार्यालय जानु पर्यो । कार्यालय गए पछी हामीले जन्म दर्ता हुन नसक्नुको
कारण सोध्यौँ । भन्नु भयो "श्रीमतिको नागरिकता हुनु पर्छ" अनी नागरिकता
नभैइ नहुने हो ? नै कानुनमा छैन । अनी बनाएको पाईेएमा के हुन्छ त ? अनी हामीले त्यो
उहाले नै बनाएको प्रमाण पत्र पेस गर्यौ । अनी कुरा फेर्नु भयो । भन्नु भयो
"प्रिथी जिको केशमा त्यो बन्दैन" अनी नरेन्द्र जिले सोध्नु भो
"किन" अनी सचिबले भन्नु भयो "उहा बहु विवाह गर्नु भएको हो"
अनी मेरो पालो आयो, सोधें "उजुरी परेको छ ? परेको छ भने भन्नुस् । अनी जब तपाईं
२० बर्षको हुनु भयो अनी तपाईंको श्रीमतिले तपाईंलाई छोडेर पोइल जान्छे भने तपाईं
अर्को बिहे गर्नु हुन्छ कि हुन्न ? हो मेरो केश त्यही हो । जब कि आज
भन्दा ५ बर्ष बिहे भएको विवाह दर्ता तपाईंकै हातले गर्दिनु भएको हो भने तपाईं कसरी
भन्न सक्नु हुन्छ कि मैले बहुबिबाह गरेको छु भनेर । कहाँ छन मेरो श्रीमतिको
लामालस्कर ? प्रमाण छ ? ल ठीक छ सल्ले अस्पातलमै जन्मेको हो मेरो छोरी । अस्पातलको प्रमाण
चाहिन्छ भने म उपलब्ध गराइदिन्छु भन्दा पनि नागरिकता नै चाहिने धिपी छाद्नु भएन ।
अनी झन्डैले झडप भएको थियो । मैले नरोकेको भए स्थिती त्यहाँ नाजुक हुने थियो र म
आँफै फस्नु पर्थ्यो । मलाई थाहा थियो, कार्यालय भित्र कर्मचारीहरु बलियो
हुन्छन । त्यही आड्मा तिलक जि बाघ जस्तै गर्जिनु भएको थियो । यदपी त्यो स्थितिमा
उहाले नै मलाई झापड हानेको भए मेरै गल्ती हुन जान्थ्यो । त्यो गल्ती मैले झुकिएर
पनि गरेन । भोली पल्ट अस्पतालमा बसिरहेको बेलामा एक अपरिचित नमरवाट फोन आयो ।
मसँग स्पष्टिकरण लिन चाह्यो । मैले भने फोनमा होइन म भेटेरै कुरा गर्न चाहन्छु ।
अनी जिबिसमा बोलाउनु भयो । म जिबिसमा जाँदै थिए बिच बाटोमै भेट भयो । उहाँ हुकमका
एमाओबादी पुरानो जल्दबल्दा कार्यकर्ता हुनुहुन्थ्यो । उहाको नाम प्रकाश थियो ।
प्रकाशलाई सबै कुरा वताएँ । नाताले उहाँ मेरो मामा पर्नु हुन्छ । सचिबसँग मेलमिलाप गर्नु पर्छ जाउँ ।
दर्ता गरिदिन्छु भन्दै छ । भनेर भन्नु भयो । कार्यालय गईयो । उहाले आफ्नो ज्यान
जोखिममा भएकाले त्यसको जिम्मा मैले ल्याए काम गरिदिन्छु भनेर प्रस्ताब राख्नु भयो
। मलाई हासो पनि लाग्यो । मैले जिम्मा लिएँ, १५ मिनेटमा काम बन्यो । २०७० जेष्ठ ४
गते देखि यो कामको पछी लागेको २०७० जेठ २२ गते बुधबारको दिन मात्र मेरो छोरीको
जन्म दर्ता भयो । छोरीको जन्म गर्दा गर्नको लागि १८ दिन !!!!!!!! अब मैले कुरा यो
बुझ्न सकिरहेको छैन कि, सचिबले मसँग किन यस्तो व्यबहार गर्यो ? दर्ता नगरेको भए
मलाई लाग्ने केही थियो शायद प्रक्रिया पुगेन । बिस्मात मलाइ यो लागिरहेको छ कि १८
दिन पछी बन्यो काम । बनाउन त मिल्दो रहेछ नि त ! यदि मिल्दैनथ्यो भने पनि कानुन
मिचेर किन बनाउनु भयो ? दु:ख किन दिन्छन सरकारी कर्मचारीहरुले ? के डर र धम्की
नहुदासम्म काम नहुने स्थिती आएकै हो ? सचिबले पुरानो रिसिबिको कारणले मलाई
त्यसरी अल्झाएको हो । २०५८ सालमा गाबिस परिषद बैठकमा बोल्ने मान्छे म मात्र थिएँ ।
२४ लाख ५० हजार बजेत परेको थियो रन्मामैकोटमा तर बजेत केन्द्रबाटै बिनियोजन गरेर
आएको छ । त्यसैले गाउमा बिनियोजन गर्न नपर्ने भएको छ भनेर भन्नु भयो । अनी मैले
सोधेँ "प्रचन्डलाई थाहा छ रन्मामैकोटमा कुन कुराको अभाब छ ? गाबिसको पैसा कसरी
केन्द्रमै बिनियोजन भयो त ? गाउलेहरु भेला भएर गाबिसमा के के कुराको जरुरत छ । त्यो गाउलेले
निर्णयबाट पारीत गर्ने कुरा हो । केन्द्रबाट बिनियोजन गरेको बकम्फुसे कुरा
नगर्नुस् । अनी ४ लाख ५० हजार सचिबले छुट्टायो । किन भनेर सोधेको, कर्मचारी र कपी, कलम, कार्यालय भाडा
तिर्नु पर्छ भन्नु भयो । अनी मैले भनेको थिएँ "त्यो तपाईंको जेपबाट तिर्नु
होला । जनताको पैसाबाट होइन । जनताले खलङामा अफिस राख्नु भनेर कहिले भन्यो ? गाउमै बस्ने हो ।
तपाईंको काम गाउमा हुन्छ । सानोतिनो कामको लागि पनि जनताले हजारौं खर्च गरेर
तपाईंलाई भेट्न आउनु पर्छ । कि रुकुमकोटसम्म बसेको भए पनि केही राहत मिल्थ्यो
होला" यती भने अनी उनिहरु एकाद नेताहरुको गुरु योजनाबाट बिनियोजन गरिएको बजेत
आफु खुशी बिनियोजन गर्न नपाएको हुनाले उहाँ म सँग क्रुद हुनुहुन्थ्यो ।
रुकुममा २०५८ साल जिल्ला स्तरिय खेल्कुद हुँदा खर्च भएको १ लाख ५० हजार पनि कुनै
एक योजनाको नाम दिएर बिनियोजन गर्दा पनि मैले बिरोध जनाएको थिएँ । किन भने
खेल्कुदमा गाबिसको पैसा खर्च गर्ने अनुमती छैन । यही कारणले गर्दा नै तिलक जि ले
मेरो काम गर्न अनिच्छा प्रकट गर्नु भएको होला भन्ने मलाई लागिरहेको छ ।
सचिवको नाम तिलक रावल हो । जुन अहिले सरुवा भएर काठमाडौँमा जानु भएको छ भन्ने कुरा सुनेको छु ।
 |
| Add caption |
